MAUBISSE,(AVC): Hori tempu uluk, Timor maioaria la susar ai-han, tamba beila sira nia fiar ba kultura tradisaun adat, rai, fatuk no ai sira bo’ot tebes, maybe ohin loron rai modernu saida mak akontese, Timor oan sira dala ruma sempre hasoru problema hamlaha.
Tuir aiknanoik, bainhira ita atu halao aktividades servisu oan ruma, uluk nanain sei husu harohan uluk ba inan ou aman (aman mak ida ne’ebe iha lalehan loron ho kalan leno no fihir hodi fo hela nia mahon mai, inan mak ida ne’ebe loron ho kalan tane no kuikadu), maybe ohin loron, buat dehan rai sarani, eventu no ritual hirak ne’e sai haluhan mos lakon.
Tuir Lia Nain, Jose Barreto, husi uma fukun Kuklik Tau id ou uma fukun Liurai ne’ebe reprezenta mos hanesan uma fukun bo’ot iha Suku Edi, Sub-Distritu Maubisse, haktuir iha tempu uluk, bainhira hanoin atu lere tos ba dala uluk ita tenkiser sukat uluk lai, kuandu bainhira ita la sukat, entaun ai-han ne’ebe ita kuda hanesan batar dala ruma ita soe estraga deit, tamba ema ida halao tos nia metro 40 deit mos han ba la hotu, ne’e bele han fali to’o batar foun kustume bolu dehan batar sa’e tiha ona uma mos ida ne’ebe halo uluk sei iha nafatin.
Maibe ohin loron ita bele kaer tos bo’ot, hectares mesak rua ou tolu maybe ita la halo, tamba ita haluhan tiha kultura ne’ebe mak beila sira husik hela mai ita nudar riku soin ne’ebe mak ita la bele soe deit nune’e.
Uluk tempu beila sira, iha Suku Edi partensia uma fukun Kuklik, kuandu bainhira udan monu rai, beila sira sei lori bua, malus, tais, lohu, kalbaka, animal hanesan manu ou fahi hodi ba hasa’e ba iha foho ida naran Bi Edi, foho ne’e hanesan tinan-tinan, beila sira ba simu batar, antes atu simu uluk nanain sira tenki ser hamulak uluk, depois nune’e sira foti tais nahe iha ai ida ne’ebe sira hanaran Amar nia hun, sira lori animal ne’ebe prepara tiha ona hisik nia ran hadulas, dehan la kleur deit nune’e, ema nia liman tuka deit iha sikun lolo sai mai uja relojiu mean komesa hatun batar, fore no inklui mos fini sira seluk, bainhira hare ba fini barak ona, beila sira sei bolu, inan ou aman naton ona ba ne’e, nune’e foin hapara.
“Maibe ohin loron ami triste tebes, ami bele halo tos bo’ot, rai mesak luan, ai-han ba ami nunka mais atu bele sufsiente hodi responde ami nia moris lor-loron, maibe agora ami komesa koko fali ona. Tuir Lia nain Barreto, ita iha tempu uluk be’e mos iha nia tinan ou loron bo’ot, ai mos hanesan, ne’e mai ami bolu naran ai hulu maun biuka,”. (Grupu AVC)
Tuir aiknanoik, bainhira ita atu halao aktividades servisu oan ruma, uluk nanain sei husu harohan uluk ba inan ou aman (aman mak ida ne’ebe iha lalehan loron ho kalan leno no fihir hodi fo hela nia mahon mai, inan mak ida ne’ebe loron ho kalan tane no kuikadu), maybe ohin loron, buat dehan rai sarani, eventu no ritual hirak ne’e sai haluhan mos lakon.
Tuir Lia Nain, Jose Barreto, husi uma fukun Kuklik Tau id ou uma fukun Liurai ne’ebe reprezenta mos hanesan uma fukun bo’ot iha Suku Edi, Sub-Distritu Maubisse, haktuir iha tempu uluk, bainhira hanoin atu lere tos ba dala uluk ita tenkiser sukat uluk lai, kuandu bainhira ita la sukat, entaun ai-han ne’ebe ita kuda hanesan batar dala ruma ita soe estraga deit, tamba ema ida halao tos nia metro 40 deit mos han ba la hotu, ne’e bele han fali to’o batar foun kustume bolu dehan batar sa’e tiha ona uma mos ida ne’ebe halo uluk sei iha nafatin.
Maibe ohin loron ita bele kaer tos bo’ot, hectares mesak rua ou tolu maybe ita la halo, tamba ita haluhan tiha kultura ne’ebe mak beila sira husik hela mai ita nudar riku soin ne’ebe mak ita la bele soe deit nune’e.
Uluk tempu beila sira, iha Suku Edi partensia uma fukun Kuklik, kuandu bainhira udan monu rai, beila sira sei lori bua, malus, tais, lohu, kalbaka, animal hanesan manu ou fahi hodi ba hasa’e ba iha foho ida naran Bi Edi, foho ne’e hanesan tinan-tinan, beila sira ba simu batar, antes atu simu uluk nanain sira tenki ser hamulak uluk, depois nune’e sira foti tais nahe iha ai ida ne’ebe sira hanaran Amar nia hun, sira lori animal ne’ebe prepara tiha ona hisik nia ran hadulas, dehan la kleur deit nune’e, ema nia liman tuka deit iha sikun lolo sai mai uja relojiu mean komesa hatun batar, fore no inklui mos fini sira seluk, bainhira hare ba fini barak ona, beila sira sei bolu, inan ou aman naton ona ba ne’e, nune’e foin hapara.
“Maibe ohin loron ami triste tebes, ami bele halo tos bo’ot, rai mesak luan, ai-han ba ami nunka mais atu bele sufsiente hodi responde ami nia moris lor-loron, maibe agora ami komesa koko fali ona. Tuir Lia nain Barreto, ita iha tempu uluk be’e mos iha nia tinan ou loron bo’ot, ai mos hanesan, ne’e mai ami bolu naran ai hulu maun biuka,”. (Grupu AVC)
No comments:
Post a Comment